Иминлек үзебездән тора

- Марат Рәмил улы, әле күптән түгел генә сез узган елга йомгак ясадыгыз. Статистика нәрсә сөйли: юлларда үлем һәм имгәнү күрсәткечләре кимиме?
- Район юлларында хәл яхшы, дип әйтмәс идем. Узган елның гыйнвар-февраль айларында ике генә юл-транспорт һәлакәтендә зыян күрүчеләр булды. Агымдагы ел башыннан дүрт кешене бәрдерү очрагы теркәлде, алар үлемечле тәмам­ланды. Бу бик зур сан. Юлларда үлем очраклары буенча безнең район, Уфа белән бергә өченче урында тора.
- Юл-транспорт вакыйга­ларының сәбәбе нидә соң?
- Мондый юл-транспорт һәлакәт­ләренең төп сәбәбе - җәяүлеләрнең хәвеф­сезлек кагый­дәләрен санга сукмавында. Алар тиешсез урыннан юл аша чыгалар, караңгы вакытта кием­нә­ренә яктылыкны кире кай­тара торган элементлар такмыйлар, эчкән килеш юлда йөриләр.
- Ни өчен? Юл хәрәкәте кагый­дәләрен үтәү кирәклеге турында бә­ләкәйдән ук сөйлиләр бит.
- Мөгаен, кайберәүләр начарлык башка берәү белән булырга мөмкин, ләкин минем белән түгел, дип уйлыйлардыр. Бу уңайдан көн саен җәяүлеләр белән профилактик эш алып барабыз. Шулай ук квартал саен районның авыл биләмәләре башлыклары белән юл хәрәкәте хәвефсезлеге буенча комис­сия утырышлары үткәрәбез.
Исегезгә төшерәбез, хәтта җәяүлеләр юл аша чыга торган урыннарда да бик уяу булырга кирәк – транспортның сезгә юл бирүләренә инангач кына, юл аша чыгарга кирәк. Балалар киемендә яктылыкны кире кайтара торган элементлар булырга тиешлеген ата-аналарга аңлатырга тырышабыз. Әти-әниләр бала белән мәктәпкә бару һәм мәктәптән кайту маршрутын, хәвефле урыннарны, кайдан юл аша чыгарга яраганлыгын балаларына мотлак күрсәтергә тиеш. Ләкин, кызганычка каршы, җәяүлеләр юлы чистартылган булуына карамастан, коляскалы әниләр зур юлдан йөри.
- Алар юл хәрәкәте кагый­дә­ләрен бозуларын ничек аңла­та­лар?
- Мондый очракта алар: “Ашы­габыз, бер нәрсә дә булмас”, - дип акланырга тырыша.
Шунысын билгеләп үтәсе килә, безнең Уфа-Инҗәр-Белорет юлында хәзерге вакытта тигезсез юл турында кисәтүче хә­рәкәт тизлеген чикләүче юл билгеләре куелган. Ләкин водитель­ләрнең күбесе аларга игътибар итми, күрәсең, бу билгеләр алар өчен куелмаган дип саный. Моңа җитди карарга һәм тизлек режимын сакларга кирәк. Моннан тыш, һава шартларын да онытырга ярамый. Узган атнада водитель һава шартларын исәпкә алмыйча, хә­рәкәт тизлеген арттырып, узып китәргә уйлаган. Нәтиҗәдә, водитель машинага идарә итүне югалткан һәм юлдан төшеп киткән. Бәхеткә, машинасы гына зыян күрде, шул сәбәпле, ашыккан урынына соңрак барып җитте.
- Алдагы сорау иң кадерле ке­шеләребез – балаларны утыртып йөрүгә кагыла. Во­ди­­тель­­­ләр автокреслолардан файда­ла­нырга өйрәнгәнме?
- Өйрәнделәр. Балаларын креслога утырталар, ләкин ата-аналар үзләре башка кагый­дәләрне ешрак боза башлады - зур тизлек белән йөриләр. “Ба­лаң­ны алып барасың ич! Кая ашы­гасың?” – дип әйтәсе килә аларга.
Шунысын да билгеләп үтәр­гә кирәк, юл-транспорт һәла­кәтендә алынган тән җәрә­хәтләре суык тию генә түгел, алар эзсез үтми, күпчелек очракта, алар гомерлеккә кала. Мин балаларның хәвефсезлеген санга сукмаган, балаларын креслосыз йөреткән, хәрәкәт ит­кәндә каршы як полосага чык­кан, тизлек режимын үтә­мәгән ата-аналарны һич аң­ламыйм. Үзеңне һәм балала­рың­ның сәламәтлеге һәм гомере турында уйламау җи­наятькә тиң ул.
- Бүген урамнарда һәм юлларда камералар бик күп. Ничек уйлыйсыз, алар тизлек режимын бозуларны профилактикалауга йогынты ясыймы?
- Камералар иң проблемалы һәм хәвефле урыннарда урнаштырылган һәм юл йөрү кагый­дәләренең бозылуын ачыклау һәм штрафларны күтәрү өчен түгел, алар, беренче чиратта, юл хәрәкәте хәвефсезлеген арттыру, машина йөртү­челәрнең һәм җәяүлеләрнең хәвеф­сез­леге өчен куелган. Машинада җил­­дерергә яратучылар - җитди проблема тудыра. Алар юл хәрәкәтендә катнашучылар булуларын онытып, юл билге­лә­ренә игътибар итми. Фото-ви­деолы камералар барлыкка килү белән юл йөрү кагый­дәләрен бозучылар кимеде, аларны камералар тәртипкә сала.
- Камералар тизлек режимын бозуларны профилактикалауга йогынты ясый. Ләкин алар эчкән водительләрне ачыклый алмый.
- Әлбәттә, камералар юл-патруль хезмәте хезмәткәрләрен тулысынча алмаштыра алмый. Узган ел районда исерек килеш машина йөртүчеләр гаебе белән 12 юл-транспорт һәлакәте теркәлде, анда 6 кеше һәлак булды. Агымдагы елның ике аенда без 30дан артык эчкән водительне тоткарладык. Аларга ел ярымга кадәр машинага идарә итү хокыныннан мәхрүм итү һәм 30 мең штраф, ә киредән эчкән килеш эләккән өчен җинаять җаваплылык кебек җәза каралуына карамастан, кешеләр барыбер руль артына исерек килеш утыруларын дәвам итә.
Шуны да билгеләп үтәргә кирәк, транспорт чарасына идарә итү хокукыннан мәхрүм итү турында карар кабул ителгәннән соң да, күп кенә водительләр үзләренең машина йөртү таныклыгын территориаль бүлекчәгә тапшырмыйча, машинага идарә итәләр. Моны ЮХИДИ экипажларына ачыклау авыр түгел. Шуны әйтәсем килә, машина йөртү таныклыгыгызны ЮХИДИга никадәр тизрәк тапшырсагыз, сез шулкадәр аны тизрәк кире кайтарып алачаксыз.
Эчкән килеш руль артына утыручылар темасын дәвам итеп, шуны билгеләп үтәсем килә, биредә мессенджерларда оештырылган АнтиДПС төр­кеме дә тискәре йогынты ясый. Бу төркемнең администраторлары водительләр өчен “аю хезмәте” күр­сәтә. аларга ЮХИДИ экипажларының кайда торуларын хәбәр итәләр. Шул сә­бәпле, водительләр эчкән ки­леш руль артына утыралар. Бу расланган мәгълүмат. Кырмыскалы авылында булган бер очрак хәтердә калган. Бер водитель эчкән килеш руль артына утырган һәм юлдан төшеп китеп, капланган, нәтиҗәдә һәлак булган. “Сез нәрсә белән ярдәм иттегез” – дигән сорау килеп туа. Минемчә, мондый мисаллар күп, ләкин бу шаяру аяныч тәмамланырга мөмкин. Мондый очраклар АнтиДПС адми­нинстраторларының намусында дип саныйм.
Машина йөртү таныклыгы булмаган, балигъ булмаган мәктәп укучыларының руль артына утырулары зур проблема тудыра. Мондый хокук бозган өчен административ җавап­лылыкка ата-аналары җәлеп ителәчәк, ә машина тартып алыначак. Былтыр шундый бер хәл булды: безнең районнан өч яшүсмер эчкән килеш машинага утырып чыгып киткәннәр һәм фаҗигага юлыкканнар. Ә бу машинаны үсмергә бер атна элек кенә алып биргәннәр. Бер гаепсез кешеләрнең зыян күрәсен уйлап та бирмәгәннәр.
- Юл хәрәкәте иминлеген тәэмин итү өчен нәрсәне үзгәртергә кирәк?
- Беренчедән, машина йөртү мәдә­ниятенә, әдәплелеккә, үзара ярдәм­ләшүгә, юл йөрү кагыйдәләрен үтәргә кирәк­легенә өйрәнергә кирәк. Ә без, ЮХИДИ хезмәткәрләре буларак, юл хәрәкәтендә катнашу­чыларның гомерен һәм сәла­мәт­леген саклау өчен елның теләсә-кайсы вакытында, көн­дез һәм төнлә үз эшебезне башкарабыз.
- Әңгәмәгез өчен рәхмәт.
Светлана Карпова әңгәмәләште.