Солдатлар туган җиренә “кайтты”

Мәскәү өлкәсенең “Биеклек” эзләнү отряды яугирләре 2017-2018 елларда казу эшләре барышында якташ кызыл­армияче­ләрнең сөякләре һәм әйберләрен таптылар.

Ул вакыттагы хәрби архивларны өйрәнгәннән соң, эзләнү отрядлары менә шундый мәгъ­лүмат җибәргән:

1941 елның көзендә Смоленщинада каты алышлар җәел­дерелә. Кызыл Армиянең күп кенә бүлекчәләре берничә атна буена бертуктаусыз сугыш алып бара, күпләр камауга эләгә. Нәтиҗәдә, һәлак булучылар турында мәгъ­лүмат штабка вакытында китерелми, яугирләр һәлак булган урын­нарда ятып калалар, күмел­гән урыннары күрсәтелми. Фамилия дигән графада “хәбәрсез югалды” дигән язу гына барлыкка килә.

Воскресенский районында туган 1920 елгы кызылармияче Александр Васильевич Комлев 2018 елның 20 ноябрендә Смоленск өлкәсе Рославль ра­йоны­­ның Буда авылыннан 2 километр ераклыкта Мәскәү өлкәсе Десногорск шәһәренең “Биеклек” эзләнү отряды тарафыннан табыла.

1942 елның февралендә Ржевск-Вяземск операциясе барышында безнең гаскәрләр немец частьларын - 100, ә урыны белән 250 километр ераклыкка алып ташлыйлар һәм Мәскәү өлкәсен тулысынча азат итәләр. Калинин фронты частьлары Идел елгасы аша чыгып Ржев исемле бәләкәй шәһәр янында каты алыш башлый һәм көнбатыш юнә­лештә һөҗүмгә күчә.

Газиз Вәлиәхмәт улы Вәли­әх­мәтов хезмәт иткән 359нчы укучылар дивизиясе немец­ларның оборонасын үтеп кереп, Воробьево авылыннан һөҗүм итә. Сугыш кирәк-ярак­ларының җитмәве аркасында пулеметларны һәм миномет батареяларны кысрыклап булмау сәбәпле, кызыл­армияче­ләрнең һөҗүме уңыш­сыз тәмам­лана. Шундый миномет һөҗүме­нең берсендә Газиз Вәлиәхмәтов һәлак була да инде. Мәскәүнең эзләнү отряды аның сөякләрен 2017 елда табып ала. Аның янында өч миномет минасы ярчыгы да табылуы сугышның нинди дәрәҗәдә каты баруы турында сөйли.

1943 елның көзендә безнең гаскәрләр янә Смоленщинага әй­ләнеп кайта. Смоленск-Рославль операциясе барышында Смоленск һәм Рославль шә­һәр­ләре азат ителә. Бу сугышларда 1911 елгы Балтач районы егете - сержант Мәүли Денислам улы Денисламов та һәлак була. 2017 елның 26 октябрендә Десногорск шә­һәренең “Биеклек” эзләнү отряды тарафыннан “Батырлык өчен” медален таккан яугирнең сөяк­ләре табып алына һәм 2018 елның 22 июнендә Смоленск өлкәсе Десногорск шәһәренең Хәтер яланында туганнар кабер­легенә җирләнә. Табылган “Батырлык өчен” медале аның гаилә­сенә тапшырыла.

Республиканың эзләнү отрядлары елдан артык безнең герой­ларның туганнарын эзләде. Бу вакыйгадан байтак вакыт үтү сәбәпле, берәүләре яшәү урынын үзгәрткән, икенчеләренең авыл исеменә үзгәрешләр кертелгән. Ләкин бу эзләнүләр уңышлы тәмам­ланды. Өч кызылармияче фронтка Уфа шәһәренең хезмәткә чакыру пунктыннан киткән. Аларның сөякләре бирегә 77 елдан соң гына әй­ләнеп кайта. Аларны туганнары килеп ала.

...Республика хәрби комис­сариатның хезмәткә чакыру пунктында үткәрелгән тантанада Дәүләт Думасы депутаты, республика эзләнү отрядлары фонды рәисе Илдар Зиннур улы Бикбаев, Башкортстан Республикасы Хәр­би комиссариат бүлеге начальнигы А.М.Пронин, төбәк ДОСААФ бүлекчәсе рәисе А.М.Мамедов, БР сугыш ветераннары совет рәисе В.Л.Попов һәм респуб­ли­каның эзләнү отрядлары әгъза­лары катнашты. Бирегә яугир А.В.Комлевның оныкасы Елена Викторовна Низемова, Г.В.Вәли­әхмәтов һәм М.Д.Денисламовның туганнары Балтач районы муниципаль район башлыгы урынбасары Ф.Г.Рәхимов белән бергән килгән иде.

Кызылармиячеләрнең сөяклә­рен тапшыру буенча бурычны кадетлар һәм хәрби эшне актив өйрәнгән һәм үзләрен эзләнү эшенә әзер­ләгән Кабак урта мәктәбенең 7нче сыйныф укучылары башкарды.

Изге күңелле кешеләрнең зур һәм тырыш хезмәте ярдәмендә безнең якташ солдатлар үзләренең туган җир­ләрендә тынычлык тапты.

Киләчәктә дә эзләнү от­ряд­ла­рының бик күп эшләр баш­карасы бар, республи­каның 120 меңнән артык яугире әле булса хәбәрсез югал­ган, дип исәпләнә. Яшь буын­ның бурычы – илебез герой­ларының батырлыклары турында хатирәләрне саклау.

Зәки Бикбаев, “Йолдыз” эзләнү отряды җитәкчесе.