“Аның исемен данлыйбыз...”

Туган якны өйрәнү слеты

Чара Илтирәк мәктәбендә үтте. Әлеге истәлекле чарада Чишмә һәм Бишбүләк районнарыннан килгән һәм урындагы мәктәп укучылары катнашты.

Районның мәгариф бүлеге начальнигы урынбасары Гүзәл Чыңгызова районнар арасында дустанә мөнәсәбәт урнаштыруның мөһимлегенә басым ясап, җыелучыларны тантаналы рәвештә сәламләде. Гүзәл Ринат кызы билгеләп үтүенчә, бу чарада катнашу легендар мәгърифәтче һәм мордва-эрзи өчен әлифбасын төзүче Авксентия Юртов турында белемнәрне баета.

Слетның программасы бик бай булды: Михаил-Архангельский чиркәвенә бару катнашучыларга рухи мирасны якынайтырга мөмкинлек бирде, ә Юртов бюстына чәчәкләр салу тантанасы тарихи хәтерне саклауның әһәмиятен искә төшерде. Мәктәп музее буйлап экскурсия һәм эзләнү отрядлары тарафыннан табылган әйберләр күргәзмәсе зур кызыксыну уятты.

Укучылар өчен мавыктыргыч осталык дәресләре оештырылды. Укучылар традицион мордва прәннекләре әзерләргә, кызлар бәйләвечләре һәм обереглар ясарга өйрәнделәр. Бу дәресләр аларга мордва халкы мәдәнияте белән якыннанрак танышырга мөмкинлек бирә.

Татарстан һәм Мордовиядән килгән мәртәбәле кунаклар хөрмәт белән Юртов бюстына чәчкәләр салдылар, аның исемендәге күргәзмәләр залында, аның тормышы һәм эшчәнлеге турында истәлекләр сакланган храмда булдылар.

Чара флеш-моб һәм слетта катнашучыларны бүләкләү тантанасы белән тәмамланды. Аннан соң кунаклар Кырмыскалы авылының Мәдәният сараена күчтеләр.

Тантаналы өлеш

Мәдәният сараеның беренче катындагы фойеда башкорт, рус, татар, чуваш һәм мордва милли ихаталары урнашкан. Аларның бизәлеше, милли ризыклары бу халыкларның үзенчәлекләрен, колоритын, тарихын, гореф-гадәтләренең һәм мәдәниятенең байлыгын чагылдыра.

Җыелучыларга сәламләү сүзе белән муниципаль район хакимияте башлыгы Альфир Сабиров мөрәҗәгать итте.

- Очрашу өчен сәбәп бүген бик әһәмиятле. Сезнең белән бергә без мордва халкының беренче мәгърифәтчесе Авксентий Филиппович Юртовка хөрмәт күрсәтәбез. Аның исеме мәгърифәтчелек, игелекле эшләр, халыкка бөек хезмәт тарихында мәңгеләштерелгән.

Без районыбызны Авксентий Филиппович исеме белән бәйләгән җепләр белән горурланабыз. Үз чиратында, без яшь буын халыкны алга таба агарту өчен нигез булган әһәмиятле исемнәрне белсен һәм хәтерләсен өчен кулдан килгәннең барысын да эшлибез.

Илтирәк авылында 1994 елдан бирле Авксентий Филипповичка багышланган күргәзмә залы эшли, ул мәгърифәтченең тууына 140 ел тулу уңаеннан ачылган иде. Аның хөрмәтенә республиканың Кырмыскалы һәм башка районнары укучылары катнашлыгында чаралар үткәрелә.

Мордва халкының мәдәнияте бай һәм эчтәлекле. Ул ихтирамга һәм соклануга лаек. Безнең күпмилләтле районда мордва халкы аерым урын алып тора, йолаларның һәм мәдәниятнең үзенчәлекле элементлары белән игътибарны җәлеп итә, - диде Альфир Фәрхәт улы. 

Башкортстан Республикасы Дәүләт Җыелышы-Корылтай депутаты, “Башкортстан Республикасының мордва милли-мәдәни үзәге” төбәк иҗтимагый оешмасы рәисе Юлия Герасимова, Башкортстан Республикасы Мәдәният министрының беренче урынбасары Наталья Лапшина, Мордовия Республикасы кунагы - мордва халкының төбәкара иҗтимагый оешмасы башкарма комитеты рәисе, “Эрзян этномәдәни мирасын саклау һәм үстерү фонды” рәисе - Татьяна Ларина үз чыгышында Кырмыскалы районы халкына һәм җитәкчелегенә Башкортстан Республикасы мордваларының мәдәни мирасын саклап калулары өчен рәхмәт белдерде.

- Республикада яшәүче барлык халыкларның йолаларын саклау -мәдәниятнең төп миссиясе. Чөнки тормыш нәкъ халыклар дуслыгына, күпмилләтле йолаларга нигезләнеп корыла. Моның белән без көчле, һәм бу безгә бүген ярдәм итә, - диде Наталья Михайловна Лапшина.

Бүләкләү тантанасы

Зур залда бәйрәм концерты узды, аның чикләрендә мордва халкының милли мәдәниятен һәм телләрен саклау буенча нәтиҗәле хезмәтләре өчен лаеклыларны бүләкләделәр. Мәсәлән, Кырмыскалы районы муниципаль районы хакимиятенең “Мордва халкының милли мәдәниятен, телен, гореф-гадәтләрен саклауга, популярлаштыруга керткән зур өлеше өчен”  Илтирәк авылының күпфункцияле клубы активисты Евгения Аркадьева, “Күренекле якташлар турында хәтерне саклауга зур өлеш керткән өчен” депутат Юлия Герасимова Рәхмәт хаты белән бүләкләнде. Башкортстан Республикасы Мәдәният министрлыгының “Башкортстан халыкларының милли йолаларын һәм мәдәниятен саклауга һәм үстерүгә зур өлеш керткән өчен” Илтирәк күпфункцияле авыл клубы активисты Елена Мусина һәм мордваның “Зорине” мордва фольклор ансамбле Рәхмәт хатына лаек булды.

“Мордва халкының милли йолаларын һәм мәдәниятен саклауга һәм үстерүгә зур өлеш керткән өчен” Илтирәк мәктәбе мөдире Әскат Әкбәров, укытучылар Олеся Алешина, Марина Буйлова, Нина Данилова, Тамара Степанова, Инна Яковлева, Елена Яковлевага Башкортстан Республикасы Халыклар дуслыгы йортының Мактау грамотасы тапшырылды. Илтирәк модельле авыл китапханәсенең баш китапханәчесе Анисия Михайловага һәм “Кырмыскалы Үзәкләштерелгән клуб системасының” социаль-мәдәни эшчәнлек менеджеры Ольга Исхаковага Мордовия Республикасы Мәдәният, милли сәясәт һәм архив эшләре министрлыгының Рәхмәт хаты тапшырылды.

Башкортстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгының “БР Мәгариф системасында намуслы хезмәте өчен” Мактау грамотасына Илтирәк мәктәбенең мордва теле укытучысы Екатерина Асабина лаек булды.

Бәйрәм концерты

Җыелучыларны “Зорине” мордва фольклор ансамбле (җитәкчесе Евгения Аркадьева), “Йолдыз” үрнәкле халык биюләре ансамбле (җитәкчесе Гөлназ Хәкимова, Руслан Сәйгафаров), районның “Родник”, “Шевле”, “Сеспель” чуваш фольклор ансамбльләре, БРның атказанган халык иҗаты коллективы, үрнәкле “Далан” хореография ансамбле (җитәкчесе Альбина һәм Артур Юлыевлар), “Ялганеть” вокаль ансамбле (җитәкчесе Елена Мусина), “Прибельские зори” рус халык җырлары хоры (җитәкчесе Дарья Якунина), Мордовия Республикасының атказанган артисты, “Росичи” җыр театры солисты Надежда Палаткина һәм Бөтенрусия һәм Халыкара конкурслар лауреатлары Артем Мамаев һәм Сергей Фудин үз чыгышлары белән сөендерде.

Светлана ӘХМӘТҖАНОВА.

Светлана КАРПОВА.