Батыр туган ягына кайтты

“Җир куенына иң соңгы солдат­ның җәсәде тапшырылмый торып, сугыш беткән дип саналмый!” Әлеге сүзләр бөек полководец Александр Суворовныкы, диләр. Канатлыга әверелгән бу гыйбарәне ул Русия һәм Австрия армияләренең төрек гаскәрләрен кыйратканнан соң әйткән. Яу тынганнан соң Суворовка генераллар: “Җиңү бездә! Сугыш бетте!” дип шатлыклы хәбәр җиткергән, ә ул: “Һәлак булганнар җирләндеме соң?” дип сораган. “Юк шул, әле өлгермәдек”, — җавап шундый булган. Менә шул вакытта Суворов әлеге тарихка кереп каласы канатлы сүзләрен әйткән дә инде.

Бөек Җиңүнең быел 75 еллыгын билгеләдек, ә бу канкойгыч сугышта башын сал­ган яугирләрнең күпме­се әле дә хөрмәтләп җир куенына тапшырылмаган, асыл сөякләре билгесез тарафларда ята – моны беркем дә анык кына әйтә алмый. Эзтабарларга рәхмәт: алар ел саен махсус экспе­дицияләр үткәреп, казу эшләре алып барып, дис-тәләгән Бөек Ватан сугышы солдатының җәсәден таба, аларның туганнарына элем­тәгә чыга, батырны туган ягына алып кайтып күмүне оештыра. Бу эш быел, Бөек Җиңү­нең 75 еллыгын билгеләгәндә, аеруча активлашты.
Бөек Ватан сугышында каһарманнарча башын сал­ган, тик бүгенгә кадәр хә­бәр­сез югалганнар исем­легендә булган солдат Фәй­зелгаян Хаҗиәхмәт улы Әхмәтовның җәсәде күптән түгел үзенең туган төяге — Дүртөйле районының Иванай авылында кадер­ләп җир куенына тапшырылуы да эзтабарларның изге эшчәнлеге нәтиҗәсе.
Тула өлкәсенең Арсеньевский районында “Славный” клубының хәрби-тарихи эзтабарлар отряды Бөек Ватан сугышында һәлак бул­ган 34 яугирнең җәсәден таба.
Алар арасында Дүр­төйле районының Тәкәрлек авыл Советы биләмә­сен­нән Фәйзелгаян Әхмәтов та барлыгы билгеле була. Солдатның шәхесен ачыклауда сөякләре янында табылган “Батырлык өчен” медале, ә аның номеры була, булышлык итә. Әлеге хәрби бүләк Фәйзелгаян Әхмәтовка 1942 елның 18 ноябрендә тапшырыла.
“Кы­зыл Армия сафында 1942 елның 8 гыйнварыннан. Фронтка Дүртөйле хәрби комиссариаты тарафыннан чакырылган. 1942 елның 17 октябрендә Мценск шәһәре янындагы 230,7 санлы биеклеккә немецлар һөҗүм иткәндә, Әхмәтов хәрби постында була. Күпсанлы дошман солдатларына каршы батырларча сугыша ул. Винтовка, граната, штык ярдә­мендә 9 гитлерчыны юк итә”, — дип язылган Әхмә­товның бүләкләү кәгазендә.
Батыр яугир Тула өлкә­сен­дә барган канкойгыч алышта һәлак була. Озак еллар аның гәүдәсе туган ягыннан еракта, туфрак астында ята. Һәм менә быел бергә һәлак булган яудашлары белән Фәйзел­гаян Әхмәтов­ның сөякләре дә, ниһаять, табыла. Тула эзтабарлары тиз арада солдат­ның каян булуын ачыклый, туганнарына хә­бәр җибәрә.
...Каһарман солдатның җәсәден җир куенына тапшыру көзнең моңсу бер көнендә узды. Тантаналы чарага халык дәррәү килде. Митингта өлкәннәр дә, мәктәп укучылары да катнашты. Батырның туганнары арасында оныгы Мөнир Хәмзә улы Әхмәтов та бар иде. Ул картәтисенең җәсә­ден озатып Тула өлкә-сеннән килгән эзтабарларга һәм җирләү тантанасын зурлап оештырган Дүртөй­ле районы хакимиятенә ихлас рәхмәтен җиткерде.
Һәркем өчен әлеге чара бик дулкынландыргыч булды. Авыл аксакаллары солдат рухына багышлап Коръән сүрәләре укыды. Солдатның җәсәден авыл зиратында хөрмәтләп җир­ләгәч, бер минутлык тынлык игълан ителде, кабе­ренә чәчәкләр салынды.
...Бөек Ватан сугышы тәмамланган дип әйтеп булмый шул әле, чөнки рухлары тынычлык тапмаган, тиешенчә җирләнмәгән яугирләр бихисап. Бу хакта Русия Федерациясе Оборона министрлыгының Үзәк архивына Бөек Ватан сугышы елларында хәбәрсез югалган туганнарын эзләү­челәрдән ел саен килгән 100-120 меңләп хат та ачык сөйли.

Фото: Дүртөйле телевидениесеннән.